آزمایش پتاسیم و همه چیز درباره آن

آزمایش پتاسیم برای شناسایی و تعیین دلیل عدم تعادل الکترولیت و همچنین نظارت بر برنامه درمانی تعیین شده برای شرایط و بیماری های خاص که منجر به مقدار غیر طبیعی پتاسیم در بدن می شود، استفاده می شود. آزمایش پتاسیم ممکن است به تنهایی یا به عنوان بخشی از پنل الکترولیت یا متابولیک تجویز شود.

چه زمانی انجام آزمایش پتاسیم نیاز است؟

آزمایش پتاسیم توسط پزشک برای ارزیابی سطح پتاسیم موجود در بدن از طریق خون یا نمونه ادرار استفاده می شود. پتاسیم یک الکترولیت است که توسط بدن در فرآیند متابولیسم سلولی استفاده می شود. الکترولیت ها مواد معدنی هستند که حامل بار می باشند و در مایعات موجود در بدن یافت می شوند. پتاسیم همچنین به فرآیند انتقال مواد مغذی به داخل سلول و حذف مواد زائد از سلول ها کمک می کند.

پتاسیم در کنار سایر الکترولیت های موجود در بدن مانند کلرید، سدیم و بی کربنات در تنظیم میزان مایعات و حفظ سطح pH در بدن نقش دارد. پتاسیم جزء تمام مایعات سلولی است، اما بیشتر در سلول ها یافت می شود. این الکترولیت در مایعات به مقدار کم در خارج از سلول ها وجود دارد و بخش کوچکی از مایع (پلاسما) موجود در خون را تشکیل می دهد.

پتاسیم در غذاها به مقدار کم وجود دارد. به طور معمول، بیشتر مردم به اندازه کافی پتاسیم دریافت می کنند. بدن از پتاسیم مورد نیاز خود استفاده می کند و بقیه پتاسیم توسط کلیه ها از طریق ادرار دفع می شود. سطح پتاسیم در بدن توسط هورمون آلدوسترون کنترل می شود.

تغییرات جزئی در سطح غلظت پتاسیم خون منجر به عوارض جدی برای سلامتی می شود. سطوح غیر طبیعی، خیلی زیاد یا خیلی کم می تواند نحوه عملکرد اعصاب و ماهیچه ها را تغییر دهد و منجر به عوارض شدید سلامتی مانند مشکلات تنفسی، شوک، ضربان قلب نامنظم شود.

این آزمایش زمانی توسط پزشک تجویز می‌شود که بیمار یک چکاپ بهداشتی معمول داشته باشد یا زمانی که بیمار علائم مربوط به سطوح غیرطبیعی پتاسیم در بدن مانند ضعف عضلانی، عدم تعادل الکترولیت‌ها یا ضربان قلب نامنظم را نشان می‌دهد. همچنین ممکن است زمانی که بیمار دارویی مصرف می‌کند یا دارای بیماری است که می‌تواند منجر به سطوح بالاتر پتاسیم در بدن شود  مانند بیماری کلیوی یا فشار خون بالا، آزمایش را به طور منظم تجویز کند.

کاربرد آزمایش پتاسیم چیست؟

آزمایش پتاسیم توسط پزشک برای شناسایی سطوح غیر طبیعی پتاسیم در بدن از هیپرکالمی (سطح پتاسیم بالا) و هیپوکالمی (سطح پتاسیم پایین) استفاده می شود. این آزمایش توسط پزشک برای موارد زیر استفاده می شود:

• بررسی عدم تعادل الکترولیت یا اسید-باز در بدن
• ارزیابی و نظارت بر طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن یا حاد مانند بیماری کلیوی و فشار خون بالا، دو بیماری که معمولاً با پتاسیم خون بالا مرتبط هستند.
• هنگامی که بیمار اسهال، استفراغ یا تعریق بیش از حد دارد.
• تشخیص بیماری های قلبی
• نظارت بر اثر داروهایی که می توانند باعث کاهش سطح پتاسیم در کلیه ها شوند مانند دیورتیک ها یا سایر داروهایی که توانایی بدن برای دفع پتاسیم را کاهش می دهند.

سطوح پتاسیم در ادرار نیز ممکن است زمانی که بیمار دارای سطوح غیر طبیعی پتاسیم در خون است، آزمایش شود. آزمایش ادرار برای افرادی که نتایج غیرطبیعی در آزمایش کلیه دارند نیز مفید است، زیرا به پزشک در شناسایی علت بیماری کلیوی و ترسیم برنامه‌های درمانی کمک می‌کند.

بیشتر بدانید: نارسایی حاد کلیوی؛ علل تا درمان

آزمایش پتاسیم چه زمانی تجویز می شود؟

آزمایش پتاسیم توسط پزشک در شرایط زیر تجویز می شود:

• افراد دارای بیماری کلیوی
• علائمی مانند ضعف عضلانی یا ضربان قلب نامنظم (آریتمی قلبی)
• استفاده از دیورتیک ها یا داروهای قلبی
• بیمار مبتلا به فشار خون بالا
• تشخیص کتواسیدوز دیابتی یا بیماری کلیوی
• بررسی بیمار تحت دیالیز
• بررسی بیمارانی که دیورتیک یا مایعات داخل وریدی دریافت می کنند.

آزمایش پتاسیم چگونه انجام می شود؟

هیچ آمادگی خاصی برای انجام آزمایش پتاسیم نیاز نمی باشد. آزمایش پتاسیم شامل یک آزمایش خون یا ادرار است. آزمایش خون با نمونه گیری از ورید بازو انجام می شود. آزمایش ادرار نیاز به جمع آوری ادرار در ظرف تمیز و ضد عفونی شده در مدت ۲۴ ساعت دارد. ادرار باید در یک مکان خنک نگهداری شود.

نتایج آزمایش پتاسیم به چه معنا است؟

نتایج آزمایش پتاسیم همراه با سایر آزمایشات انجام شده تفسیر می شود. سطوح پایین و بالای پتاسیم نشان دهنده شرایط و بیماری های مختلف است.

سطوح پایین پتاسیم، همچنین به عنوان هیپوکالمی شناخته می شود و به دلایل زیر رخ می دهد:

• اسهال و استفراغ
• هیپرآلدوسترونیسم اولیه (سندرم کان)
• عارضه مصرف بیش از حد استامینوفن
• دیابت، سطح پتاسیم ممکن است پس از تزریق انسولین کاهش یابد، به ویژه اگر دیابت به خوبی مدیریت نشده باشد.
• مصرف برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها، آگونیست های بتا آدرنرژیک مانند ایزوپروترنول، آنتاگونیست های آلفا آدرنرژیک مانند کلونیدین، آنتی بیوتیک هایی مانند جنتامایسین و کاربنی سیلین و عامل ضد قارچ آمفوتریسین B

سطوح بالای پتاسیم، همچنین به عنوان هیپرکالمی شناخته می شود، به دلایل زیر رخ می دهد:

• بیماری کلیوی
• بیماری آدیسون
• آسیب به بافت
• عفونت
• دیابت
• کم آبی بدن
• استفاده بیش از حد پتاسیم (به عنوان مثال، رژیم های غذایی سرشار از پتاسیم، مکمل های پتاسیم)
• درمان با مایعات داخل وریدی (IV)
• استفاده از داروهای خاص که باعث پتاسیم بالا در درصد کمی از افراد می شود، از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مهارکننده های ACE، مسدودکننده های بتا (مانند پروپرانولول و آتنولول)، مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (مانند کاپتوپریل، انالاپریل و لیزینوپریل) و دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم (مانند تریامترن، آمیلورید و اسپیرونولاکتون)

سطح پتاسیم در ادرار با سطح پتاسیم خون مقایسه می شود. از آنجایی که بدن، پتاسیم اضافی را دفع می‌کند، ممکن است سطح آن در ادرار زمانی که در خون بالا می‌رود، بالاتر باشد. اگر سطح پتاسیم در خون به دلیل دریافت ناکافی آن کم باشد، سطح پتاسیم در ادرار نیز کمتر می شود. سطوح بالای پتاسیم در ادرار به دلایل زیر رخ می دهد:

• بیماری کلیوی
• اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی
• آسیب عضلانی

بیشتر بدانید: آزمایش کراتینین ادرار و سلامت کلیه ها

سطوح پایین پتاسیم در ادرار ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• استفاده از داروهایی مانند NSAID ها، بتا بلوکرها، لیتیوم
• سطوح پایین آلدوسترون
• تست های مرتبط: کلرید، سدیم، بی کربنات (CO2 کل)، الکترولیت ها و شکاف آنیون، پانل متابولیک پایه، (BMP)، پانل متابولیک جامع (آزمایش خون CMP)، آلدوسترون و رنین

انجام آزمایش پتاسیم در محل:

برای انجام آزمایش پتاسیم الزامی به مراجعه حضوری به آزمایشگاه نمی باشد. شما میتوانید جهت هماهنگی اعزام نمونه گیر به محل با شماره تماس های ۰۹۱۲۸۹۰۵۰۶۵ و ۰۹۱۲۸۹۰۵۰۶۶ تماس حاصل فرمایید.

آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن انجام دهنده تمامی ازمایش های بالینی، ژنتیک و پاتولوژی می باشد. آزمایش پتاسیم نیز در آزمایشگاه جردن قابل انجام است و نتیجه آن ظرف یک روز کاری گزارش می گردد.

• گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
• تایید صحت علمی : جناب اقای دکتر شاهین مرتضی بیگی